Blog - eerste hulp bij interculturele ongevallen

Op vrijwilligersreis gaan, dat is je onderdompelen in een andere cultuur. Door nauw samen te werken en leven met de lokale gemeenschap, leer je een nieuw land en cultuur echt van binnenuit kennen. Maar hoe zorg je ervoor dat die uitwisseling succesvol gebeurt en je niet vol interculturele builen uit een botsing komt?

We delen, aan de start van een boeiende vrijwilligerszomer, een aantal tips!

Maar eerst…

Cultuur? Wat is dat eigenlijk?

In de enge definitie heeft ‘cultuur’ alles te maken met kunst, denk maar aan culture club en zo hebben we een minister van cultuur.
Cultuur in de brede zin van het woord is alles wat te maken heeft met de gewoonten, normen en waarden van een bepaalde bevolking.
Maar ook die omschrijving blijft nogal vaag.

Cultuur als ijsberg

Om het begrip beter te kunnen vatten, kan je ‘cultuur’ ook bekijken als een ijsberg.

Een ijsberg bestaat uit twee delen. Alleen het stuk dat boven water uitsteekt is goed zichtbaar. De rest van het ijs zit verborgen onder water. De top van de ijsberg komt overeen met wat we zien bij anderen, of wat anderen onmiddellijk zien van onze cultuur. Het gaat hier om uiterlijke en zichtbare dingen zoals gerechten, kleding, muziek, architectuur, …

Wat onder water zit, is onzichtbaar, onbekend en heel divers. Het gaat hier over elementen uit een cultuur zoals beleefdheids- en omgangsvormen, lichaamstaal, enzovoort. Eigenlijk alles wat mensen doen of laten en hoe ze bepaalde dingen doen of niet: gedrag, denkpatronen, gebruiken, taboes, …

De grillige structuur van de ijsberg onder water is niet zo eenvoudig te begrijpen. In ontmoetingen met anderen komen we er soms mee in aanvaring, vaak op onverwachte momenten. En wanneer er gebotst wordt, merken we dat het vaak niet zo makkelijk te verklaren is waarom dit gebeurt.

Of nog

Cultuur als een bril

Iedereen bekijkt de wereld vanuit zijn eigen visie, en die wordt grotendeels bepaald door de cultuur waarin je opgroeit; de waarden en normen die je meekrijgt. Wat je als Vlaamse vrijwilliger meekreeg en met welke bril je naar de wereld kijkt, zal daarom verschillen van de bril waardoor bv. een jongere uit Zuid-Afrika die wereld bekijkt.
En zo heeft iedereen steeds een bepaalde culturele bril op. Wie zich hiervan bewust is, kan deze bril ook makkelijker even uitzetten in contact met een andere visie, een andere bril dus.

Stilstaan bij je eigen bril

Nu je weet wat cultuur is, is het tijd om je eigen bril, je eigen ijsberg in kaart te brengen. Probeer even stil te staan bij hoe jij de ijsberg zou invullen en waarom je bepaalde keuzes maakt. Dat kan je doen aan de hand van de ijsbergafbeelding hierboven.

Vaak voorkomende botsingen op vrijwilligersreis

De kans dat je een keertje botst tijdens je vrijwilligersreis is groot. Je werkt en leeft namelijk nauw samen met de lokale bevolking. Dat is helemaal niet erg, zolang je bijleert uit de botsing 😉.
Een paar vaak voorkomende ‘botsingen’:

Punctualiteit

Bij ons vertrekt een bus op het afgesproken uur (normaal gezien toch 😉). In sommige andere landen vertrekt een bus pas als deze volzet is, want waarom zou je een halfvolle bus laten vertrekken? Een andere kijk op het publiek transport dus.😉

Het werkritme

Het tempo waaraan gewerkt verschilt van land tot land, wat tot frustratie kan leiden bij gemotiveerde vrijwilligers die graag ‘voort willen doen’. Een lager werktempo heeft bij locals niet per se iets met ‘luiheid’ te maken, maar eerder met het werk spreiden zodat meer mensen langer werk hebben, met de schaarste van het werkmateriaal, met het klimaat, … Met dat in je achterhoofd, kan je jouw bril makkelijker even afzetten.

Machocultuur

Het gebeurt wel eens dat lokale werkmannen vooral mannelijke vrijwilligers aanspreken om het technische werk uit te voeren. Meisjes krijgen soms standaard minder zware taken toebedeeld. Dit lijkt al snel vrouwonvriendelijk of machistisch gedrag, maar het is zelden slecht bedoeld. Voor de lokale werkmannen zou het, vanuit hun opvoeding, net heel erg onbeleefd zijn om meisjes zwaar aan het werk te zetten. Ze doen dit dus uit respect naar jullie toe. Natuurlijk mag je, als je dit graag anders ziet, in dialoog gaan met de werkmannen. Je kan uitleggen dat jullie even graag willen werken als de jongens van de groep. En zo leert iedereen bij over elkaars cultuur!

Belang van religie

Religie en bijhorende kledingregels zijn in veel landen belangrijk, ook al lijkt dit niet zo op de (meer) toeristische plaatsen. Vaak wordt je er ook niet openlijk op aangesproken op je project. Dat wil echter niet zeggen dat de lokale bevolking er geen moeite mee heeft dat je je volgens “westerse” normen kleedt in hun gemeenschap. Vaak zeggen ze niets uit beleefdheid. Wees zelf beleefd, wees je voor vertrek bewust van eventuele verschillen en pas je aan. 😉

Eerste hulp bij interculturele ongevallen

Wat doe je dan als je toch botst? Hoe zorg je ervoor dat je bijleert en niet ‘crasht’?

Observeer en schort je (voor)oordeel op
Wees nieuwsgierig. Stel vragen en leg ook uit waarom je die stelt. “Waarom gebeurt dit zus of zo? Bij ons doen we dat op een andere manier?” Zo kunnen jullie allebei bijleren over verschillende visies/aanpakken.
Als het toch botst en gevoelens lopen hoog op, dan kan het handig zijn om het model van niet-agressieve communicatie toe te passen. Zo kan jij je gevoelens kwijt op een constructieve manier (dat kan ook bij een niet-culturele botsing, met een groepsgenoot bijvoorbeeld 😉):
- Beschrijf de feiten: “als jij te laat komt op onze afspraak”
- Beschrijf je gevoelens: “dan voel ik mij kwaad”
- Beschrijf de nood achter je gevoel (waarom maakt dit mij kwaad bv): “omdat ik mij dan niet gerespecteerd voel als vrijwilliger”
- Vraag om samen een oplossing te zoeken voor de toekomst: “kun je ons daarom volgende keer verwittigen via Whatsapp als je later toekomt dan afgesproken?”

Ruil je eigen bril deze zomer dus wat vaker door de bril van een groepsgenoot, lokale werkman, gastgezin, … en bereid je voor op boeiende interculturele uitwisselingen, zonder builen!
Summer? Let’s Go!